SANTO PADRE NIA DISCURSO BA PARTICIPANTE SIRA IHA ENCONTRO INTERNACIONAL ‘NA’ILULIK HAKSOLOK - «HA’U BOLU IMI BELUN» (JO. 15,15)’, NEBÉ ORGANIZA HUSI DICASTÉRIO BA NA’ILULIK SIRA
Auditorium Conciliazione, Roma – Quinta-feira, 26.06.2025

Ita hahú ho Sinal Cruz, basá ita hotu hamutuk iha ne’e tanba Cristo, mate no moris-hi’as, Nia fo moris mai ita no bolu ita atu serví. Hodi Padre, hodi Filho no Espírito Santo sira naran.
Dame horik ho imi!
Maun-alin na’ilulik doben sira, formador sira, seminarista sira, promotor vocação nian sira, belun sira!
Ksolok boot ida mai ha’u ohin bele hamutuk ho imi iha ne’e. Iha centro ba Tinan Santo ida ne’e ita hakarak sai sasin hamutuk katak, bele sai na’ilulik nebé haksolok, basá Cristo mak bolu ita. Cristo halo ita sai Nia belun (cfr. Jo. 15,15): ne’e nu’udar graça ida nebé ita hakarak simu ho gratidão no responsabilidade.
Ha’u hakarak agradece ba Cardeal Lázaro no Dicastério ba na’ilulik sira nia colaborador sira hotu, ba serviço ho laran-kmaus no competente: serviço ida nebé boot no folin-boot, dalabarak mak hala’o ho matenek no iha nonok nia laran no fo fuan liu husi comunhão, formação no renovação.
Liu husi intercâmbio fraterno ida ne’e – intercâmbio internacional – ita bele fo folin ba rikusoin husi experiência hirak nebé hala’o tiha ona, tulun-malu ba criatividade, responsabilidade comum no comunhão Igreja nian, atu nune’e buat hirak be kuda tiha ona ho dedicação no laran-moos iha comunidade barak ne’e, bele sai roman kbi’it ba ema hot-hotu.
Jesus nia liafuan “Ha’u bolu imi belun” (Jo. 15,15) ne’e la’os de’it declaração domin nian ba apóstolo sira, maibé nu’udar chave de leitura loloos duni ba serviço na’ilulik nian. Tanba ne’e, na’ilulik nu’udar Na’i nia belun, nebé Na’i bolu atu moris relação pessoal no confidencial ho Maromak, habosu nia-an liu husi Maromak nia Futar Liafuan, liu husi celebração Sacramento sira no liu husi oração loro-loron. Habelun kle’an ho Cristo ne’e mak sai nu’udar fundamento espiritual ba na’ilulik, fo sentido ba ita nia celibato no ba kbi’it serviço Igreja nian nebé ita oferece-an ba. Habelun ho Cristo mak bele tulun ita iha momento sira be ita hasoru prova no fo biban mai ita atu hafoun loro-loron ita nia “sim” nebé ita hatán wainhira hahú ita nia vocação ne’e.
Belun doben sira, liu husi Liafuan-chave ne’e, ha’u hakarak liliu atu dehan implicação tolu ba formação ministério na’ilulik nian.
Uluk-nanain, formação ne’e nu’udar dalan relação nian. Sai Jesus nia belun ne’e katak simu formação iha relação, la’os de’it iha competência. Tanba ne’e, formação ba na’ilulik ne’e labele hamenus de’it ba oinsá mak bele hetan noção sira, maibé nu’udar dalan ida atu hakbesik-an ho Na’i Maromak; nebé simu ema nia an-tomak, fuan, matenek, liberdade, no configura ho Bibi-atan Di’ak nia imagem. Ema nebé moris duni amizade ho Cristo no nakonu ho Nia Espírito de’it mak bele haklaken ho autenticidade, consola ho laran-luak no guia ho matenek. Atu hetan ida ne’e precisa hatene rona ho loloos, meditação no moris interior nebé rico no tuir ordem.
Daruak, fraternidade ne’e nu’udar estilo essencial iha na’ilulik nia moris. Sai Jesus nia belun ne’e katak moris nu’udar maun-alin entre na’ilulik sira no entre bispo sira, no la’os hanesan concorrente eh individualista. Tanba ne’e, formação tenke tulun atu kesi-malu metin nu’udar na’iliuk, nu’udar expressão ida husi Igreja Sinodal, iha nebé ita moris hamutuk hodi partilha ministério ne’e nia kole no ksolok sira. Basá, oinsá mak ita, ministro sira, bele sai construtor ba comunidade ida nebé moris, se entre ita la iha fraternidade di’ak no loloos?
Ida seluk mak, forma na’ilulik sira be habelun ho Cristo katak forma ema hirak nebé iha capacidade atu hadomi, rona, reza no serví hamutuk. Tanba ne’e mak precisa iha atenção kona ba preparação formador sira nian, basá sira nia hahalok nebé eficaz depende liliu ba sira nia exemplo moris nian no mos comunhão recíproca. Liu husi instituição seminário rasik fo hanoin mai ita katak formação ba futuro na’ilulik sira labele hala’o ho dalan fahe-malu, maibé precisa envolvimento husi Na’i nia belun sira hotu be moris nu’udar discípulo missionário hodi serví Maromak nia Povo.
Tanba ne’e, ha’u hakarak dehan mos liafuan ruma kona ba vocação. Maske iha ona sinal sira kona ba crise iha moris missão na’ilulik sira nian, maibé Maromak continua bolu no fiel nafatin ba Nia promessa sira. Importante mak ita iha fatin hakmatek atu hatene rona Nia lian. Tanba ne’e fatin no dalan pastoral ba jovem sira be inspira husi Evangelho ne’e importante tebes, iha nebá mak vocação ba oferece-an ne’e hatudu-an no sai boot. Aten-brani atu hato’o proposta forte no libertador! Hateke ba jovem hirak be ohin loron dehan ho laran-moos “Ha’u mak ne’e” ba Maromak, ita mos sente duni necessidade atu hafoun fila-fali ita nia “sim”, atu descobre fila-fali kmanek oinsá sai discípulo missionário hodi tuir Cristo: Bibi-atan Di’ak.
Belun sira, iha encontro ida ne’e ita celebra véspera ba Solenidade Jesus Futar-Fuan Santo: ita nia vocação moris liu husi “ai-klobor be ahi la han” ne’e; liu husi graça nia hun ne’e mak ita hakarak husik ita an hodi Nia muda.
Amu Papa Francisco nia Encíclica Dilexit Nos, karik nu’udar dom kmo’ok ida ba Igreja hotu, então kmo’ok liu tan mai ita na’ilulik sira. Encíclica ne’e desafia ita makás: husu mai ita atu conserva mística no compromisso social ho dalan nebé hanesan, contemplação no hahalok, silêncio no haklaken. Ita nia tempo ohin loron mos desafia ita: ema barak mak dalaruma hadook-an tiha ona husi fiar, maibé iha ema barak nia fuan-laran, liliu iha foinsa’e sira, iha hela hamrook ba moris rohan-laek no salvação. Ema barak mak sente hanesan Maromak la iha, maibé ema ida-idak ne’e moris mai atu fila ba Maromak no Aman Maromak nia projeto mak oinsá Cristo bele sai nu’udar mundo nia fuan.
Tanba ida ne’e mak ita hakarak descobre hamutuk fila-fali movimento missionário ne’e. Missão ida nebé propõe Jesus nia Evangelho ho aten-brani no domin. Liu husi ita nia ação pastoral, Maromak rasik mak tau-matan ba Nia bibi sira, halibur hirak be lakon, hakru’uk ba hirak be kanek, apoio hirak be laran-nakraik. Liu husi halo tuir Mestre nia exemplo mak ita bele moris liu tan iha fiar no sai sasin loloos ba vocação nebé ita simu ona. Wainhira ema ida fiar duni, ita bele haré: ksolok ministro nian ne’e hatudu nia encontro ho Cristo, tulun nia iha missão no serviço.
Belun na’ilulik doben sira, obrigado ba hot-hotu nebé mai husi dook! Obrigado ba imi ida-idak ba imi nia dedicação loro-loron, liliu iha fatin formação sira, iha cidade nia leet sira no fatin hirak be difícil, dalabarak mos perigoso. Ita hanoin mos na’ilulik hirak be fo sira nia moris, to’o fakar-ran, ohin ita hafoun fila-fali ita nia disponibilidade atu moris ba hot-hotu nu’udar apóstolo laran-luak no ksolok nian.
Obrigado ba imi nia an ida loloos ne’e! basá bele fo hanoin ba ema hotu katak sai na’ilulik ne’e kmanek, no Maromak nia bolu hotu ne’e sempre bolu ba Nia ksolok. Ita la perfeito, maibé ita nu’udar Cristo nia belun, maun-alin entre ita no oan husi Nia Inan di’ak liu hotu, Maria, no ida ne’e natón ona mai ita.
Mai ita fila ba Na’i Jesus, ba Nia Futar-Fuan be laran-luak, be lakan nafatin ho domin ba ema hot-hotu. Ita husu ba Nia graça atu sai discípulo missionário no bibi-atan tuir Nia hakarak: buka hirak nebé lakon, serví kiak sira, guia ho haraik-an ema hirak nebé confia hela mai ita. Atu Nia Futar-Fuan inspira ita nia projeto sira, muda ita nia fuan no hafoun ita iha missão. Ha’u haraik bênção ba imi ho domin no ha’u reza ba imi hotu.
[Santo Padre cuprimenta na’ilulik husi nação oioin]
[Liafuan ikus…]
Momento badak los, maibé hanesan ha’u dehan antes ona: momento importante los! Ha’u hakarak aumenta tan kona ba importância moris espiritual na’ilulik nian. Dalabarak, wainhira ita precisa tulun, ita buka “acompanhador”, diretor espiritual ida, confessor di’ak ida. La iha ema ida mak mesak. Maske o serviço iha missão ida be dook los, maibé o nunca mesak! Buka ba atu moris tuir saida mak Papa Francisco baibain dehan “proximidade” (hakbesik-an): besik ba Maromak, besik ba imi nia Bispo, ba Superior religioso, no entre imi mos hakbesik-an ba malu, basá imi tenke sai belun ho loloos, maun-alin; koko experiência kmanek ida la’o hamutuk ne’e ba, no hatene ba katak ita hotu simu convite atu sai Na’i nia discípulo. Ita iha missão nebé boot no ita bele hala’o hamutuk. Ita sura nafatin ho graça Na’i Maromak nian, sura mos ho ha’u nia hakbesik-an ba imi, no hamutuk ita sei bele sai duni mundo nia lian ho loloos. Obrigado!
[Reza hamutuk no Bênção final husi Amu Papa]
Texto Original:
Traduz husi: Zeferino Mesquita Almeida
SANTO PADRE NIA HOMILIA IHA SOLENIDADE PENTECOSTES
(JUBILEU BA MOVIMENTO, ASSOCIAÇÃO NO COMUNIDADE FOUN SIRA)
[TETUN] AUDIÊNCIA GERAL HUSI PAPA LEÃO XIV (25.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
AUDIÊNCIA GERAL HUSI PAPA LEÃO XIV (11.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
Kona ba "Timor oan - maromak oan"
Nu'udar iniciativa pessoal husi - Zeferino Mesquita Almeida (seminarista diocesano, husi Arquidiocese de Dili; oras ne'e, estuda iha Pontifícia Universidade Gregoriana, Roma) - atu promove lian Tetun liu husi halo tradução ba documento sira, homília sira, mensagem sira nebé mai husi Santo Padre no Magistério Igreja Católica nian. Lian Tetun nebé hakerek iha sítio ne'e sei usa regra ortográfica Tetun Kreda nian, basá sei publica de'it hanoin hirak nebé liga ho fiar sarani nian, nu'udar dalan ida atu tulun sarani sira no ema hotu nebé hakarak conhece no comprende didi'ak mensagem Cristo nian. Sítio ne'e nakloke mos ba sugestão no crítica construtiva sira nebé mai hato'o liu husi leitór sira, tanba ne'e, sente livre ba, atu hato'o itaboot sira nia hanoin di'ak sira.

Add comment
Comments