Basílica S. Pedro, Segunda-Feira – 27.10.2025
Maun-alin no feton doben sira,
mai iha fatin ida ne’e durante Tinan Jubileu nian ne’e, nu’udar dom ida nebé la’os baibain. Liliu tanba peregrinação hodi tama iha Odamatan Santa fo hanoin mai ita katak moris ne’e ativo liu tan, karik wainhira ita book-an, karik wainhira ita hatene halo “passagem” ruma, eh bele dehan, ita iha capacidade atu celebra Páscoa.
Ho nune’e, di’ak tebes mai ita atu hanoin katak celebra Jubileu iha fulan sira ikus ne’e, Igreja koko hela la’o iha dalan ne’e, ho hanoin ida katak precisa muda-an nafatin, atu tuir Jesus la ho hanoin oioin no la ho tentação atu hakat liu Nia, katak, precisa nafatin Páscoa, hodi “hakat” husi atan ba liberdade, husi mate ba moris. Ha’u hein katak imi ida-idak bele sente iha imi nia an dom husi esperança, no hein katak Jubileu bele sai ocasião ida nebé imi bele hahú fila-fali imi nia moris.
Maibé ohin, ha’u hakarak ko’alia ba imi be hola parte iha instituição universitária sira no ema hirak nebé ho título oioin, dedica-an ba estudo, ba hanorin no ba investigação (pesquisa). Graça saida mak estudante ida, investigador ida, eh matenek-nain ida bele simu? Ha’u hakarak atu hatán pergunta ne’e ho liafuan ida ne’e: graça husi visão hamutuk nian, visão ida nebé bele hateke horizonte, hodi hateke dook liu tan.
Ita bele comprende sugestão ida ne’e liu husi Evangelho nebé ita foin rona (Lc 13,10-17), nebé haktuir kona ba imagem husi feto be la’o hakru’uk de’it, no Jesus cura nia, ikus mai nia simu graça ho hanoin foun ida, hanoin ida nebé luan liu tan. Condição husi ignorância, nebé dala-barak liga ho taka-an no la iha inquietação espiritual no intelectual ne’e, hanesan mos ho condição feto ne’e nian: nia la’o hakru’uk de’it, nune’e impossível atu hateke dook husi nia an. Wainhira ema la iha capacidade atu hateke dook husi nia an rasik, husi nia experiência, husi nia ideia no convicção rasik, husi nia esquema rasik, então nia sai dadur, sai atan, la iha capacidade atu hamoris juízo rasik.
Nu’u feto be la’o hakru’uk de’it iha Evangelho ne’e, risco mak ita sai dadur ba hanoin ida nebé tau ita nia an rasik mak iha centro. Maibé, iha realidade, iha buat barak nebé importante mos iha moris ne’e – ita bele dehan, buat hirak nebé fundamental – nebé ita la fo ba ita nia an rasik: ita simu husi ema seluk. Buat fundamental hirak ne’e ita simu liu husi mestre sira, husi sorumutu sira, husi experiência moris nian. No ida ne’e nu’udar experiência graça nian ida, basá cura ita nia taka-an ba ita nia an rasik ne’e. Ne’e mak cura loloos nebé acontece ba feto iha Evangelho ne’e, nebé halo ita hetan fila-fali posição vertical (hamriik loloos) hasoru buat hotu iha moris ne’e no hateke ba buat hirak ne’e ho horizonte ida nebé luan liu tan. Feto be hetan tiha isin-di’ak ne’e simu fila-fali esperança, basá ikus mai nia bele foti-matan no haré buat ruma nebé diferente, haré ho maneira foun. Ida ne’e acontece liliu wainhira ita hasoru Cristo iha ita nia moris: ita loke ita an ba lialoos ida be bele muda ita nia moris, hodi la focus de’it ba ita nia an, hodi hasai ita husi ita nia taka-an rasik.
Ema nebé estuda mak bele hatene, loke luan nia horizonte no perspetiva sira, hodi hadi’a fila-fali matan ida nebé la hateke de’it ba rai, maibé iha mos capacidade atu hateke ba leten: ba Maromak, ba ema seluk, ba mistério moris nian. Ida ne’e mak estudante, investigador no estudioso sira nia graça: simu hanoin be luan, nebé hatene la’o dook, nebé la simplifica questão sira, nebé la ta’uk ba pergunta sira, nebé manán baruk-tén intelectual, ho nune’e, halakon mos baruk-tén espiritual.
Mai ita hanoin nafatin katak: espiritualidade precisa hanoin ida ne’e, ba ita nia estudo teologia nian, filosofia no disciplina sira seluk nebé contribui ho maneira especial. Ohin loron, ita sai especialista iha realidade detalhe nebé ki’ik, maibé ita la iha capacidade atu hetan fila-fali visão nebé conjunto (hamutuk), visão ida be tau hamutuk buat hotu liu husi significado boot liu no kle’an liu. Iha sorin seluk, experiência sarani nian hakarak hanorin ita atu hateke ba moris no realidade ho matan unificador, nebé bele hako’ak buat hotu liu husi rejeita lógica parcial saida de’it.
Ho nune’e, ha’u hakarak exorta ba imi – ha’u dehan ida ne’e ba imi, estudante sira, no ema hotu nebé dedica-an ba pesquisa no hanorin – atu keta haluha katak Igreja loron ohin no Igreja aban nian precisa visão unificadora ida ne’e. No haré ba exemplo husi ema mane no feto hirak hanesan Agostinho, Tomás de Aquino, Teresa de Ávila, Edith Stein no sira seluk tan – nebé hatene integra sira nia pesquisa iha sira nia moris no sira nia dalan espiritual – nune’e ita mos hetan convite atu lori nafatin ba oin serviço intelectual no buka lialoos no la separa buat hirak ne’e husi ita nia moris. Importante tebes atu kuda unidade ida ne’e, atu nune’e buat saida de’it mak hala’o iha classe universidade nia laran no iha ambiente educativo husi nível no grau hot-hotu labele hela de’it iha exercício intelectual nebé abstrato, maibé sai nu’udar realidade ida be iha capacidade atu muda moris, be tulun ita hakle’an ita nia relação ho Cristo, hodi compreende di’ak liu tan mistério Igreja nian no halo ita sai sasin aten-brani Evangelho nian iha sociedade.
Belun doben sira, serviço educação nian nebé importante mak estudo, pesquisa no hanorin; no ha’u hakarak exorta ba Universidade sira atu hako’ak ho domin no dedica-an ba vocação ida ne’e. Hanorin ne’e hanesan mos ho milagre nebé Evangelho ohin haktuir, basá gesto husi ema ida be hanorin ne’e mak foti sa’e mos ema seluk, halo nia hamriik hanesan saida mak Jesus halo ba feto be moras ne’e, tulun nia atu sai nia an no haboot consciência no hanoin crítico rasik. Universidade Pontifícia sira tem que continua Jesus nia gesto ida ne’e. Ida ne’e mak hahalok domin nebé loos, basá iha caridade ida nebé liu duni husi alfabeto estudo nian, conhecimento nian, no buka ho loloos buat nebé loos no buat nebé necessário duni atu hala’o iha moris ne’e. Serviço necessário ida mak habosu ema ho lialoos no sentido, basá la ho lialoos no sentido autêntico sira, ema bele monu iha mamuk nia laran no ikus bele mos lori ba mate.
Iha dalan ida ne’e, ema ida-idak bele hetan dom boot husi buat hotu: wainhira nia hatene katak nia la mesak no nia ne’e ema ruma nian, hanesan apóstolo Paulo dehan: «Ema hotu nebé mak hetan guia husi Espírito, sira ne’e mak Maromak nia oan. Imi la simu Espírito ida be halo imi sai atan no halo imi ta’uk; maibé imi simu tiha ona Espírito ida nebé halo imi sai oan hakiak, husi Nia mak ita dehan: Abbá, Aman!» (Rm 8,14-15). Tanba ne’e, saida mak ita simu wainhira ita buka lialoos no ita dedica-an ba estuda tulun ita atu descobre katak ita la’os criatura nebé so’e arbiru de’it mai mundo, maibé ita pertence ba ema ida nebé hadomi ita no iha projeto domin ida mai ita nia moris.
Maun-alin no feton doben sira, hamutuk ho imi ha’u hakarak husu ba Na’i, atu experiência estudo no pesquisa iha dalan universidade nian nebé imi hala’o hela bele haraik capacidade ba imi ho hanoin foun; katak percurso académico tulun imi atu dehan, haktuir, hakle’an no haklaken razão esperança nian sira be iha ita nia an (cf. 1Ped 3,15); hein katak universidade bele forma imi atu sai feto no mane sira nebé nunca hakru’uk de’it ba an rasik, maibé atu imi bele hamriik loos nafatin, iha capacidade atu moris no lori ksolok no consolação Evangelho nian ba fatin nebé de’it imi sei ba.
Hein katak Virgem Maria, Matenek nia Horik-fatin, acompanha imi no harohan da’et nafatin ba imi.
Texto original:
Traduz husi: Zeferino Mesquita Almeida
HOMILIA IHA MISSA HO ESTUDANTE UNIVERSITÁRIO SIRA HUSI UNIVERSIDADE PONTIFÍCIA SIRA
Basílica S. Pedro, Segunda-Feira – 27.10.2025
HOMILIA IHA MISSA DOMINICAL BA DALA-XXX, TEMPO BAIBAIN
Basílica S. Pedro – 26.10.2025
HOMILIA IHA MISSA DOMINICAL BA DALA-XXIX, TEMPO BAIBAIN
Misa no canonização ba Beato/a sira: Ignazio Choukrallah Maloyan; Peter To Rot; Vincenza Maria Poloni; Maria del Monte Carmelo Rendiles Martínez; Maria Troncatti; José Gregorio Hernández Cisneros; Bartolo Longo.
HOMILIA IHA MISSA BA JUBILEU ESPIRITUALIDADE MARIANA NIAN
Praça S. Pedro, Domingo ba dala-XXVIII – 12.10.2025
[TETUN] HOMILIA IHA MISSA BA JUBILEU VIDA CONSAGRADA NIAN
Praça S. Pedro, Quinta-feira – 09.10.2025
[TETUN] HOMILIA IHA MISSA BA JUBILEU MUNDO MISSIONÁRIO NO MIGRANTE SIRA NIAN
Praça S. Pedro, domingo ba dala-XXVII Tempo Baibain – 05.10.2025
Kona ba "Timor oan - Maromak oan"
Nu'udar iniciativa pessoal husi - Zeferino Mesquita Almeida (seminarista diocesano, husi Arquidiocese de Dili; oras ne'e, estuda iha Pontifícia Universidade Gregoriana, Roma) - atu promove lian Tetun liu husi halo tradução ba documento sira, homília sira, mensagem sira nebé mai husi Santo Padre no Magistério Igreja Católica nian. Lian Tetun nebé hakerek iha sítio ne'e sei usa regra ortográfica Tetun Kreda nian, basá sei publica de'it hanoin hirak nebé liga ho fiar sarani nian, nu'udar dalan ida atu tulun sarani sira no ema hotu nebé hakarak conhece no comprende didi'ak mensagem Cristo nian. Sítio ne'e nakloke mos ba sugestão no crítica construtiva sira nebé mai hato'o liu husi leitór sira, tanba ne'e, sente livre ba, atu hato'o itaboot sira nia hanoin di'ak sira.
Add comment
Comments