[TETUN] HOMILIA IHA MISSA BA JUBILEU CATEQUISTA SIRA NIAN

Published on 28 September 2025 at 15:08

Santo Padre Leão XIV nia homilia iha Missa Dominical ba dala-XXVI, Tempo Baibain

(Jubileu Catequista sira nian)

Praça S. Pedro– 28.09.2025

     Maun-alin no bin-feton doben sira,

     Jesus nia liafuan sira ko’alia mai ita oinsá Maromak haré mai mundo, iha tempo no fatin hot-hotu. Iha Evangelho be ita foin rona (Lc 16,19-31), Nia matan observa: ema kiak ida no rico ida, ida be mate tanba hamlaha no ida seluk be halo festa hateke hela ba kiak ne’e; ida ho hatais mesak kmo’ok, no ida seluk ho kanek sira be asu sira lambe hela (cf. Lc 16,19-21). Maibé la’os ida ne’e de’it: Maromak haré to’o ema nia fuan, no husi Nia futar-matan mak ita mos reconhece kiak ida no indiferente ida. Ema hotu be iha Lázaro nia oin haluha tiha nia, maske nia iha hela uma nia odamatan, maibé Maromak besik ba nia no hanoin kona mos nia naran. Maibé ida fali be moris ho rikusoin nakonu la iha naran, basá nia lakon tiha nia an ona, haluha tan ema hirak be besik nia. Nia lakon iha nia hanoin rasik, nakonu ho sasán barak maibé mamuk iha domin. Nia sasán sira la halo nia sai di’ak.

     Infelizmente, aiknanoik be Cristo haktuir mai ita ne’e atual teb-tebes. Iha rikusoin wain nia odamatan toba hela povo hot-hotu, be tormenta husi funu no husi exploração. Husi otas ba otas, sente hanesan la iha buat ida mak muda: ‘Lázaro’ barak mak mate tanba kantén sira be haluha justiça, tanba lucro sira be sama tiha caridade, tanba rikusoin delek iha ema kiak sira nia terus! Maibé Evangelho assegura katak Lázaro nia terus ne’e iha rohan ida. Nia terus sira remata, no ema rico ne’e nia festa luxo sira mos remata; hafoin Maromak halo justiça ba sira nain rua: «Ema kiak ne’e mate no anjo sira mai lori nia ba hamutuk ho Abraão. Ema rico ne’e mos mate no ema hakoi nia» (v.22). Igreja haklaken nafatin Maromak nia liafuan ida ne’e, la kole, atu nune’e bele muda ita nia fuan.

     Belun doben sira, ho coincidência particular, parte husi Evangelho nian ida be ita foin rona ne'e coincide ho Evangelho iha momento Jubileu Catequista sira nian iha Tinan Santo Misericórdia. Papa Francisco, ko'alia ba peregrino sira iha tempo nebá be mai iha Roma ba ocasião ida ne’e dehan, Maromak soi mundo husi buat aat hotu, fo Nia moris ba ita nia salvação. Maromak nia ação ida ne’e nu’udar início husi ita nia missão, basá convida ita atu fo ita nia an ba ema seluk nia di’ak. Papa (Francisco) dehan ba catequista sira: «centro ida nebé buat hot-hotu hale’u, fuan ida be tuku-tuku nafatin atu fo moris ba buat hotu ne’e mak anúncio pascal, anúncio dahuluk: Na’i Jesus moris-hi’as ona, Na’i Jesus hadomi o, fo Nia moris tanba o; moris-hi’as no moris, iha hela o nia sorin no hein nafatin o loro-loron» (Homilia, 25 setembro 2016). Liafuan hirak ne’e halo ita reflete kona ba diálogo entre ema rico ho Abraão, nebé ita foin rona iha Evangelho: nu’udar súplica ida nebé ema rico ne’e halo atu soi nia maun-alin sira no ida ne’e sai hanesan desafio ida mai ita.

     Wainhira ko’alia ho Abraão, nia dehan: «karik ema ruma be mate ona mak ba ko’alia ho sira, sira sei muda-an» (Lc 16,30). No Abraão hatán: «se sira la se tilun ba Moisés no Profeta sira, maske ema ida be moris-hi’as tiha husi mate mos sei la convence sira» (v.31). Iha duni Ema ida mak moris-hi’as husi mate: Jesus Cristo. Então, liafuan sira husi Bíblia la’os atu halo ita neon-kraik eh lakon esperança, maibé atu fanun ita nia consciência. Rona Moisés no Profeta sira katak hanoin fila-fali Maromak nia ukun-fuan no promessa sira, nebé providência nunca husik hela ema ida. Evangelho haklaken mai ita katak ema hotu nia moris bele muda, basá Cristo moris-hi’as tiha ona husi mate. Acontecimento ida ne’e nu’udar lialoos ida nebé soi ita: tanba ne’e, tenke hatene no haklaken. Maibé la to’o de’it iha ne’e. Tenke hadomi: no domin ida ne’e mak lori ita ba compreende Evangelho, tanba nia muda ita, loke ita nia fuan ba Maromak nia liafuan no ba ita nia belun sira.

     Ho nune’e, imi catequista sira, imi nu’udar Jesus nia discípulo sira nebé sai nu’udar Nia sasin: naran husi ministério ida be imi assume ne’e (catequista) mai husi verbo grego katēchein, katak hanorin ho lian makás, halo ema hotu rona. Ida ne’e atu dehan katak catequista ne’e nu’udar ema liafuan nian, liafuan ida nebé haklaken ho nia moris rasik. Tanba ne’e, catequista dahuluk sira mak ita nia inan-aman sira, sira nebé ko’alia dahuluk mai ita no hanorin ita atu ko’alia. Hanesan ita aprende ita nia lian rasik, nune’e mos haklaken fiar ne’e labele delega ema seluk, maibé acontece duni iha fatin be ita moris ba. Uluk-nanain, iha ita nia uma-laran, hale’u mesa: wainhira iha lian ida, gesto ida, oin ida nebé lori ba Cristo, ne’e katak família ne’e experimenta hela kmo’ok husi Evangelho.

     Ita hot-hotu simu educação fiar nian husi ema hirak be fiar uluk liu ita ne’e nia sasin. Hanesan labarik, adolescente, foinsa’e, hafoin nu’udar adulto no idoso, catequista sira acompanha nafatin ita iha fiar, fahe nafatin dalan constante, hanesan imi halo durante loron hirak ne’e iha peregrinação Jubileu nian. Dinâmica ida ne’e envolve Igreja tomak: loos duni katak, wainhira Maromak nia Povo hahoris ema mane no feto sira ba fiar, «matenek fiar nian ida ne’e moris nafatin tanba liu husi sarani sira nia contemplação no estudo sira, nebé medita iha sira nia fuan (cf. Lc 2,19. 51), liu husi matenek espiritual nebé sira simu liu husi experiência espiritual, no liu husi pregação ema hirak be liu husi sucessão bispo nian sira simu carisma lialoos nian» (Const. dogm. Dei Verbum, 8). Liu husi hamutuk ida ne’e, Catecismo mak sai nu’udar “instrumento viagem nian” atu protege ita husi individualismo no fahe-malu sira, basá (Catecismo) mak hatudu fiar Igreja Católica nian. Sarani ida-idak colabora iha nia obra pastoral liu husi rona mahusuk sira, fahe prova sira, serví hakaran ba justiça no lialoos be horik iha ema nia consciência.

     Nune’e mak dalan oinsá catequista sira hanorin, katak, husik hela sinal interior ida: wainhira ita hanorin iha fiar, ita la’os fo lição, maibé ita kuda liafuan moris nian iha ema nia fuan, atu nune’e bele fo fuan liu husi moris nebé di’ak. Wainhira diácono Deogratias husu oinsá bele sai catequista di’ak ida, Santo Agostinho hatán: «dehan sai buat hotu atu nune’e sira be rona o, bele rona no fiar; fiar no tau esperaça; iha esperança no hadomi» (De catechizandis rudibus,4, 8).

     Maun-alin no feton doben sira, mai ita halo convite ida ne’e sai ita nian rasik! Ita hanoin ba katak: la iha ema ida mak fo buat nebé nia la iha. Ema rico be iha Evangelho ne’e halo caridade ba Lázaro karik, nia halo tiha ona buat di’ak, la’os de’it ba ema kiak ne’e, maibé ba nia an rasik. Ema ida be naran la iha ne’e maki ha fiar karik, Maromak soi tiha ona nia husi terus hotu: kan rikusoin mundo nian mak halakon nia esperança ba buat di’ak loloos no rohan-laek. Wainhira ita mos hasoru tentação ba kan no ba indiferença, ohin loron iha Lázaro barak nebé bele fo hanoin ita kona ba Jesus nia liafuan, sai nu’udar catequese eficaz ida mai ita iha Jubileu ida ne’e, sai nu’udar tempo conversão no perdão ba ema hot-hotu, nu’udar serviço ba justiça no buka loloos dame.

 

Texto original:

https://www.vatican.va/content/leo-xiv/it/homilies/2025/documents/20250928-omelia-giubileo-catechisti.html

 

Traduz husi: Zeferino Mesquita Almeida

Sr. Marçal Evaristo Soares no Sr. Adérito Ruben da Costa Freitas mak hetan fiar husi Conferência Episcopal Timorense (CET), hodi representa catequista sira hotu iha Timor-Leste hodi mai tuir momento jubilar ida nebé dedica ba catequista sira hotu; iha tempo hanesan, sira simu mos instituição nu'udar catequista husi Santo Padre Leão iha Celebração Eucarística nebé dedica duni ba Jubileu Catequista sira nian.



27 October 2025
26 October 2025
19 October 2025
12 October 2025
9 October 2025
5 October 2025

Kona ba "Timor oan - Maromak oan"

    Nu'udar iniciativa pessoal husi - Zeferino Mesquita Almeida (seminarista diocesano, husi Arquidiocese de Dili; oras ne'e, estuda iha Pontifícia Universidade Gregoriana, Roma) - atu promove lian Tetun liu husi halo tradução ba documento sira, homília sira, mensagem sira nebé mai husi Santo Padre no Magistério Igreja Católica nian. Lian Tetun nebé hakerek iha sítio ne'e sei usa regra ortográfica Tetun Kreda nian, basá sei publica de'it hanoin hirak nebé liga ho fiar sarani nian, nu'udar dalan ida atu tulun sarani sira no ema hotu nebé hakarak conhece no comprende didi'ak mensagem Cristo nian.

Sítio ne'e nakloke mos ba sugestão no crítica construtiva sira nebé mai hato'o liu husi leitór sira, tanba ne'e, sente livre ba, atu hato'o itaboot sira nia hanoin di'ak sira.

Add comment

Comments

There are no comments yet.