Praça S. Pedro, Quinta-feira – 09.10.2025
«Husu ba mak imi sei simu; buka ba mak imi sei hetan; dere (odamatan) ba mak (odamatan) sei nakloke ba imi» (Lc 11,9). Ho liafuan hirak ne’e, Jesus convida ita atu tau confiança ba Aman Maromak, ho ita nia necessidade sira hotu.
Ita rona (liafuan) hirak ne’e wainhira celebra Jubileu Vida Consagrada nian, nebé lori imi mai iha ne’e ho número nebé boot no husi nação oioin – religioso no religiosa sira, monge no contemplativa sira, membro husi instituto secular no Ordo virginum sira, eremita no membo sira husi «instituto foun sira» - mai iha Roma atu moris hamutuk iha Peregrinação jubilar ida ne’e, atu tau fiar ho moris tomak ba (Maromak) Laran-luak nebé liu husi imi nia profissão religiosa imi compromete tiha ona atu sai sinal profético, basá moris tuir voto sira ne’e katak husik-an nu’udar labarik ida iha Aman nia futar-liman.
«Husu», «buka», «dere (odamatan)» - verbo husi liafuan sira nebé evangelista Lucas usa – verbo hirak nebé la foun ba imi, imi toman ona liu husi prática conselho Evangelho nian atu husu no la exige, laran-maus ba Maromak nia ação. La’os por acaso, wainhira Concílio Vaticano II ko’alia kona ba voto sira nu’udar dalan útil atu «bele ku’u fali fuan be barak husi graça Batismo nian» (Conc. Ecum. Vat. II, Const. Dogm. Lumen gentium, 44). Tanba ne’e, «husu» ne’e katak reconhece liu husi ita nia kiak, katak buat hotu ne’e Maromak nia dom no tenke agradece ba buat hotu; «buka» ne’e katak nakloke-an liu husi obediência, atu loro-loron bele hatene tuir dalan santidade nian, tuir Maromak nia hakaran; «dere (odamatan)» ne’e katak husu no fo dom sira be ita simu tiha ona ne’e ba maun-alin sira, ho fuan nebé moos, hakás-an atu hadomi ema hotu ho respeito no gratuidade (la hein atu ema selu).
Ita bele interpreta Maromak nia liafuan sira be hato’o ba profeta Malaquias iha leitura dahuluk ne’e ho sentido nune’e. Nia bolu Jerusalém nia emar sira dehan “Ha’u nia propriedade rasik” (Ml 3,17) no dehan ba profeta: «Ha’u sei tau-matan ba sira hanesan aman ida be tau-matan ba nia oan» (ibid). Ne’e nu’udar liafuan hirak nebé fo hanoin mai ita kona ba domin ida nebé Maromak bolu ita, tau-matan mai ita: nu’udar ocasião particular ida ba imi, hodi bele hanoin fila-fali gratuidade husi imi nia vocação, husi kedas hahú iha congregação nebé imi pertence ba to’o ohin loron, husi hakat dahuluk sira iha imi ida-idak nia dalan to’o mai ohin loron. Ita hot-hotu ohin mai iha ne’e, uluk-nanain, tanba Nia hakarak no hili ita hori uluk kedas.
Então, «husu», «buka», «dere (odamatan)» significa mos katak hateke fila-fali ba kotuk, ba ita nia existência rasik, lori buat hotu be Maromak halo tiha ona ne’e mai ita nia hanoin no ita nia fuan, atu halo barak liu tan talento sira, atu aumenta no purifica ita nia fiar, atu halo caridade ho laran-moos no livre liu tan. Dala-ruma buat hirak ne’e acontece iha momento ksolok nian, dala-ruma iha dalan sira nebé difícil los atu compreende, dala-ruma liu mos husi terus hirak nebé misterioso; maibé, sempre hako’ak nafatin husi di’ak aman nian nebé caracteriza Nia ação iha ita no liu husi ita, ba Igreja nia di’ak (cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. Lumen gentium, 43).
No ida ne’e lori ita ba reflexão daruak nian kona ba Maromak nu’udar plenitude no sentido husi ita nia moris: ba imi, mai ita hotu, Maromak nu’udar buat hotu. Maromak nu’udar buat hotu liu husi dalan oioin: nu’u Criador no existência nia hun, nu’u domin nebé bolu no book nafatin, nu’u kbi’it nebé dudu no inspira ita atu oferece-an. La ho Nia buat ida la existe, buat hotu la iha sentido, la iha folin, no imi nia «husu», «buka», «dere (odamatan)», liu husi oração eh liu husi moris, sei baseia mos ba realidade ida ne’e. Santo Agostinho haktuir ho imagem kmo’ok sira kona ba Maromak nia presença iha nia moris. Nia ko’alia kona ba roman ida nebé hakat liu espaço, kona ba lian ida nebé la iha tempo ida mak hamate nia, kona ba sabor ida nebé kan ida la hamate, kona ba hamlaha ida nebé la lakon, no nia taka nune’e: «nune’e mak ha’u hadomi, wainhira ha’u hadomi ha’u nia Maromak» (Confissões, 10, 6). Liafuan hirak ne’e nu’udar liafuan místico ida nian, maibé besik hela ho ita nia experiência, hatudu ita nia necessidade rohan-laek nebé iha ema mane no feto ida-idak nia fuan iha mundo ne’e. Tanba ida ne’e duni mak Igreja fo fiar ba imi, liu husi imi nia husik buat hotu ne’e, atu sai sasin moris nian hodi tau Maromak uluk iha imi nia moris, ho imi nia kbi’it tomak bele tulun mos maun-alin no feton sira seluk nebé imi hasoru, hodi halo naktubun mos amizade nebé hanesan.
Iha sorin seluk, história hanorin mai ita katak, husi Maromak nia experiência autêntica ida sempre mosu mos impulso husi caridade nebé loloos; hanesan acontece iha imi nia fundador no fundadora sira nia moris, mane no feto hira nebé laran-monu ba Maromak, no tanba ne’e sira pronto atu sai nu’udar “buat hotu ba ema hotu” (1Cor 9,22), la ho distinção, ho dalan no serviço nebé la hanesan.
Loos duni katak ohin loron mos, hanesan ho profeta Malaquias nia tempo, sei iha ema balun nebé dehan: «serví Maromak ne’e la folin buat ida» (Ml 3,14). Ida ne’e nuu’udar dalan hanoin ida nebé lori ba klamar nebé paralisado loloos, iha nebé ema fo ksolok ba an de’it ho moris be harí husi momento sira be lakon lalais, ho relação superficial no la metin sira, moris ida nebé liu let de’it, buat hotu be husik hela mamuk ida ba ema nia fuan. Atu hetan ksolok loloos, ema la precisa ida ne’e, maibé ema precisa experiência domin nebé consistente, dura, metin; no imi, ho imi nia exemplo moris consagrada ida ne’e, sai nu’udar ai-horis buras nebé ita hananu iha Salmo responsorial (cf. Sl 1,3), imi bele fahe oxigénio husi dalan domin ida ne’e ba mundo.
Maibé, iha dimensão ikus ida husi imi nia missão nebé ha’u hakarak ko’alia. Ohin ita rona Maromak dehan ba Jerusalém nia emar sira: «loro-matan justiça nian sei fo roman ho buat di’ak sira» (Ml 3,20), hodi convida sira atu hein sira nia destino nebé hakat liu tempo presente. Ida ne’e fo hanoin kona ba dimensão escatológica husi moris sarani nian, nebé ita serviço hela ona iha mundo ne’e, maibé iha tempo nebé hanesan lori nafatin ba to’o eternidade. Ida ne’e nu’udar convite ida ba imi atu haluan liu tan «husu», «buka», «dere (odamatan)» iha oração no iha moris ba horizonte rohan-laek nebé trascende mundo ida ne’e nia realidade, lori mundo ida ne’e nia realidade ba domingo ida nebé la remata, «wainhira humanidade tomak sei tama ba iha […] (Maromak nia) descança» (Missal Romano, Prefácio dos domingos do Tempo Comum X). Kona ba ida ne’e, Concílio Vaticano II confia serviço específico ida ba imi, hodi dehan katak consagrado sira nia vocação ho dalan particular mak atu sai sasin ba “buat sira be iha futuro” (cf. Conc. Ecum. Vat. II, Const. dogm. Lumen gentium, 44).
Maun-alin no bin-feton doben sira, ba se de’it mak imi fo tiha ona buat hotu, Maromak selu fali imi ho buat kmo’ok no rikusoin oioin, no ha’u hakarak fo hatene ba imi atu fo folin no kuda buat hirak ne’e; atu remata, ita hanoin liafuan ruma husi S. Paulo VI, nia hakerek ba religioso sira dehan: «imi rai didi’ak simplicidade “nu’udar ema ki’ik liu” husi Evangelho. Imi hakás-an atu hetan ida ne’e iha relação interior no kle’an liu ho Cristo, eh liu husi imi nia contacto direto ho imi nia maun-alin sira. Tanba imi sei conhece “ksolok be nunca hotu liu husi ação Espírito Santo nian”, liu duni husi ema sira nebé conhece segredo Reino (Lalehan). Imi keta buka atu hola parte ho ema sira nebé “matenek no prudente”, […] nebé segredo hirak ne’e haksumik-an hela. Imi sai kiak loloos ba, laran-kmaus, hamlaha ba santidade, laran-luak, fuan moos, sai duni graça sira nebé mundo bele conhece Maromak nia dame» (S. Paulo VI, Exort. ap. Evangelica testificatio, 29 junho 1971, 54).
Texto original:
Traduz husi: Zeferino Mesquita Almeida
HOMILIA IHA MISSA HO ESTUDANTE UNIVERSITÁRIO SIRA HUSI UNIVERSIDADE PONTIFÍCIA SIRA
Basílica S. Pedro, Segunda-Feira – 27.10.2025
HOMILIA IHA MISSA DOMINICAL BA DALA-XXX, TEMPO BAIBAIN
Basílica S. Pedro – 26.10.2025
HOMILIA IHA MISSA DOMINICAL BA DALA-XXIX, TEMPO BAIBAIN
Misa no canonização ba Beato/a sira: Ignazio Choukrallah Maloyan; Peter To Rot; Vincenza Maria Poloni; Maria del Monte Carmelo Rendiles Martínez; Maria Troncatti; José Gregorio Hernández Cisneros; Bartolo Longo.
HOMILIA IHA MISSA BA JUBILEU ESPIRITUALIDADE MARIANA NIAN
Praça S. Pedro, Domingo ba dala-XXVIII – 12.10.2025
[TETUN] HOMILIA IHA MISSA BA JUBILEU VIDA CONSAGRADA NIAN
Praça S. Pedro, Quinta-feira – 09.10.2025
[TETUN] HOMILIA IHA MISSA BA JUBILEU MUNDO MISSIONÁRIO NO MIGRANTE SIRA NIAN
Praça S. Pedro, domingo ba dala-XXVII Tempo Baibain – 05.10.2025
Kona ba "Timor oan - Maromak oan"
Nu'udar iniciativa pessoal husi - Zeferino Mesquita Almeida (seminarista diocesano, husi Arquidiocese de Dili; oras ne'e, estuda iha Pontifícia Universidade Gregoriana, Roma) - atu promove lian Tetun liu husi halo tradução ba documento sira, homília sira, mensagem sira nebé mai husi Santo Padre no Magistério Igreja Católica nian. Lian Tetun nebé hakerek iha sítio ne'e sei usa regra ortográfica Tetun Kreda nian, basá sei publica de'it hanoin hirak nebé liga ho fiar sarani nian, nu'udar dalan ida atu tulun sarani sira no ema hotu nebé hakarak conhece no comprende didi'ak mensagem Cristo nian.
Sítio ne'e nakloke mos ba sugestão no crítica construtiva sira nebé mai hato'o liu husi leitór sira, tanba ne'e, sente livre ba, atu hato'o itaboot sira nia hanoin di'ak sira.
Add comment
Comments