Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
II. Jesus nia moris
Cura sira - 11. Feto be moras ran-fakar no Jairo nia oan-feto.
«Keta ta’uk! fiar ba!» (Mc. 5,36)
Praça S. Pedro – Quarta-Feira, 25.06.2025

Maun-alin no bin-feton doben sira,
ohin mos ita medita kona ba Jesus cura ema moras sira, nu’udar sinal esperança nian. Iha Nia iha força ida nebé ita mos bele sente wainhira ita tama duni iha relação ho Nia-An.
Moras ida nebé popular los iha ita nia tempo ne’e mak baruk atu moris: realidade sira nebé dalaruma complexo demais, todan, difícil atu hasoru. No halo ita lakohi koko ona, ita hakarak toba tiha, ho ilusão ida katak wainhira hadér mai buat hotu bele sai oin seluk. Maibé precisa hasoru realidade ne’e, hamutuk ho Jesus ita bele halo ho didi’ak. Dalaruma ita sente la bele book-an tanba de’it julgamento husi ema hirak be hanoin katak sira bele julga ema hotu.
Ha’u hanoin katak situação sira nune’e bele tanesan ho passagem Evangelho Marcos nian, nebé haktuir história rua: ida kona ba labarik feto tinan sanulu-resin-rua nebé moras todan iha de’it cama leten no besik atu mate; no ida seluk kona ba feto-klosan nebé moras ran-fakar durante tinan sanulu-resin-rua nia laran, no buka Jesus atu bele hetan isin di’ak (cfr. Mc. 5,21-43).
Liu husi figura feto nain-rua ne’e nian, Evangelista coloca feto-oan ne’e nia aman nia personagem: nia la hakmatek de’it iha uma hodi lamenta kona ba nia ona nia moras, maibé sai hodi husu tulun. Biar nu’udar ulun-boot sinagoga nian ba, nia la buka naran hodi nia posição social ne’e. Wainhira tenki hein lai, nia la lakon paciência hodi hein duni. No wainhira ema balu mai dehan ba nia katak nia oan feto mate tiha ona no la precisa atu incomoda tan Mestre, nia continua iha fiar no esperança.
Labarik nia aman ne’e nia conversa ho Jesus ne’e hetan interrompe husi fetorán be moras ran-fakar ne’e, nebé consegue besik ba Jesus no kaer kona Nia hena (v. 27). Fetorán ne’e ho aten-brani makás hodi foti decisão ida nebé muda nia moris: ema hot-hotu hateten ba nia atu hakmatek iha fatin, labele husik ema ida haré nia. Ema hotu condena nia atu haksumik-an de’it no labele sai. Dalaruma ita mos bele sai vítima ba ema seluk nia julgamento, nebé hakarak atu fo hatais ita ho roupa ida nebé la’os ita nian. No ida ne’e halo ita sente la di’ak hodi la bele atu la’o sai.
Fetorán ne’e hili dalan salvação wainhira fiar moris iha nia-an katak Jesus bele cura nia: nune’e nia hetan kbi’it atu sai no ba buka Jesus. Nia hakarak atu kona netik Jesus nia hena.
Ema lubun boot mak hale’u Jesus, tanba ne’e ema barak mak kona Nia hena maibé buat ida la acontece. Fetorán ne’e oin seluk fali, nia kona Jesus nia hena, no nia moras lakon kedas. Diferença ne’e iha nebé? Santo Agostinho wainhira ko’alia kona ba texto ida ne’e, nia dehan, ho Jesus nia naran: “ema barak mak hale’u Ha’u, maibé fiar mak kona Ha’u” (Sermão 243, 2, 2). Nune’e: wainhira ita halo buat ruma nu’udar ação fiar nian hodi ba to’o Jesus, ne’e katak harí hela contacto ida ho Nia no graça suli kedas husi Nia. Dalaruma ita la sente, maibé ho dalan segredo no real graça ne’e mai to’o ita, no husi laran, muda neneik ita nia moris.
Dalaruma ohin loron mos ema barak hakbesik ba Jesus ho dalan superficial de’it, la fiar loloos iha Nia poder. Ita sama-ain iha ita nia Igreja sira, maibé dalaruma fuan ne’e iha hela fatin seluk! Fetorán ne’e, nonook no ita la hatene nia naran, manán tiha nia ta’uk sira, kaer kona Jesus nia Fuan ho nia liman sira nebé ema seluk dehan katak foer tanba moras. No ida ne’e duni mak halo nia sente katak nia hetan isin di’ak ona. Jesus dehan ba nia: “Oan, o nia fiar mak salva o. Ba ho dame” (Mc. 5,34).
Iha tempo nebé hanesan, ema mai hateten ba labarik feto nia aman katak nia oan feto mate tiha ona. Jesus dehan ba nia: “keta ta’uk, fiar de’it ba!” (v. 36). No Jesus ba nia uma, haré katak hot-hotu tanis no halerik, Nia dehan: “feto-oan ne’e la mate, maibé toba” (v. 39). Nune’e Nia tama ba quarto be feto-oan ne’e latan ba, kaer nia liman no dehan: “Talita kum” – “feto-oan, hadér ba!” labarik feto ne’e hamriik no la’o kedas (cfr. vv. 41-42). Husi gesto ida ne’e hatudu mai ita katak, Jesus la’os cura de’it moras oioin, maibé mos bele halo mate moris-hi’as. Ba Maromak, be nu’u Moris rohan-laek, mate ne’e hanesan de’it toba ida. Mate loloos ne’e mak klamar nian: no ida ne’e mak ita tenke ta’uk!
Buat particular ikus ida: wainhira halo feto-oan ne’e moris-hi’as tiha, Jesus dehan ba nia inan-aman atu fo han labarik ne’e (cfr. v. 43). Ida ne’e nu’udar sinal concreto seluk ida nebé hatudu Jesus nia hakbesik-An ba ita nia humanidade. Maibé ita bele comprende ho sinal profundo liu tan no husu mai ita-an: wainhira ita nia oan sira iha hela crise no precisa hahán espiritual nian, ita hatene atu fo ka lae? No oinsá ita bele halo ida ne’e, se ita rasik la simu liu husi Evangelho?
Maun-alin no bin-feton doben sira, iha moris ne’e iha momento desilusão no lakon esperança, no iha mos experiência mate nian. Ita aprende husi fetorán ne’e, no husi feto-oan ne’e nia aman: ita ba hasoru Jesus: Nia bele cura ita, bele halo ita moris-hi’as. Jesus mak ita nia esperança!
[Amu Papa cumprimenta peregrino sira husi rai no lian oi-oin]
Apelo
Iha Domingo kotuk, acontece ataca cruel husi terrorista sira ba comunidade greco-ortodoxa iha Igreja Mar Elias nian, iha Damasco. Ita tau vítima sira iha Maromak nia misericórdia no hasa’e ita nia harohan ba kanek sira no ba sira nia família sira. Ba sarani Médio Oriente sira, ha’u hakarak dehan: Ha’u besik ba imi! Igreja hotu besik ba imi!
Acontecimento trágico ida ne’e fo hanoin fragilidade kle’an iha Síria depois de tinan barak nia laran ho conflito no instabilidade. Tanba ne’e, importante tebes atu comunidade internacional labele taka-matan ba nação ne’e, maibé continua atu fo tulun liu husi gesto solidariedade no ho comitmento foun ba dame no reconciliação.
Ita continua acompanha nafatin ho fuan tomak no esperança ba evolução situação iha Irão, iha Israel no iha Palestina. Profeta Isaías nia liafuan sira sai forte no urgente liu tan: “nação ida sei la foti surik hasoru nação seluk, no sei la prepara tan ba funu” (2, 4). Hein katak lian ida ne’e, be mai huis Aas liu ba, ema hotu bele rona! Atu bele cura kanek hotu be causa husi ação sangrentas sira loron ikus nian ne’e. Atu bele rejeita lógica foti-an no ódio nian, no bele hili ho determinação dalan diálogo, diplomacia no dame nian.
Texto Original:
https://www.vatican.va/content/leo-xiv/it/audiences/2025/documents/20250625-udienza-generale.html
Traduz husi: Zeferino Mesquita Almeida
[TETUN] AUDIÊNCIA GERAL HUSI PAPA LEÃO XIV (25.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
AUDIÊNCIA GERAL HUSI PAPA LEÃO XIV (11.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
[TETUN] AUDIÊNCIA GERAL – PAPA LEÃO XIV (18.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
AMU PAPA LEÃO XIV NIA AUDIÊNCIA GERAL DAHULUK
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
Kona ba "Timor oan - maromak oan"
Nu'udar iniciativa pessoal husi - Zeferino Mesquita Almeida (seminarista diocesano, husi Arquidiocese de Dili; oras ne'e, estuda iha Pontifícia Universidade Gregoriana, Roma) - atu promove lian Tetun liu husi halo tradução ba documento sira, homília sira, mensagem sira nebé mai husi Santo Padre no Magistério Igreja Católica nian. Lian Tetun nebé hakerek iha sítio ne'e sei usa regra ortográfica Tetun Kreda nian, basá sei publica de'it hanoin hirak nebé liga ho fiar sarani nian, nu'udar dalan ida atu tulun sarani sira no ema hotu nebé hakarak conhece no comprende didi'ak mensagem Cristo nian. Sítio ne'e nakloke mos ba sugestão no crítica construtiva sira nebé mai hato'o liu husi leitór sira, tanba ne'e, sente livre ba, atu hato'o itaboot sira nia hanoin di'ak sira.
Add comment
Comments