Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
II. Jesus nia moris
Cura sira - 10. Cura ema be moras paralítico.
«Wainhira Jesus haré nia latan lerek no hatene mos katak nia la book-an kleur ona, Jesus husu ba nia: “O hakarak sai di’ak?”» (Jo. 5,6)
Praça S. Pedro – Quarta-Feira, 18.06.2025

Maun-alin no bin-feton doben sira,
ita continua contempla Jesus be cura. Ohin ha’u hakarak convida imi atu hanoin liliu kona ba situação hirak be ita sente “labele book-an” no taka-an iha dalan-klot. Dalaruma ita sente katak ita continua hein nafatin sei la folin buat ida; ita dada-an no lakohi atu luta tan. Evangelho hato’o situação ida ne’e liu husi imagem paralítico nian. Ho razão ida ne’e mak ohin ha’u hakarak ko’alia kona ba cura ema paralítico ne’e, be haktuir iha Evangelho S. João nian capítulo lima (5,1-9).
Jesus ba Jerusalém atu tuir festa Judeu sira nian. Nia la ba lalais Templo, maibé sei para iha odamatan, nebé dalaruma sei fase bibi hirak nebé atu hasa’e nu’u sacrifício. Ema moras barak mos besik iha odamatan nebá, nebé la hanesan ho bibi sira, ema la husik sira tama ba Templo tanba considera nu’udar impuro (fo’er)! Então Jesus rasik mak hakbesik ba sira no sira nia sofrimento. Ema moras hirak ne’e hein hela milagre ruma nebé bele muda sira nia destino; ho nune’e, iha odamatan nia sorin iha mos piscina ida, nebé bee iha piscina ne’e considera iha milagre, katak, bele cura: tuir ema nia fiar katak, wainhira bee ne’e book-an se mak tama dahuluk ba sei hetan isin-di’ak.
Ida ne’e hanesan cria hela “funu entre ema kiak sira”: ita bele imagina ema moras sira nebé dada-an ho kolen hodi tama ba piscina ne’e. Piscina ne’e naran Betseda, nebé significa “uma laran-luak nian”: bele mos hanesan Igreja, nebé ema kiak no ki’ik sira halibur malu, no Maromak mai atu cura no fo esperança.
Jesus ko’alia kedas ba ema be labele book-an (paralítico) durante tinan tolu-nulu-resin-walu nia laran ne’e. Nia dada-an tiha ona, basá nia sei labele tama ba piscina laran ne’e wainhira bee book-an (cfr. v. 7). Loloos ne’e, dalabarak buat ida be paraliza ita mak desilusão. Ita sente lakon kbi’it no bele monu ba iha baruk-ten.
Ba ema paralítico ne’e Jesus halo mahusuk ida nebé bele dehan supérfluo: “o hakarak sai di’ak?” (v. 6). Maibé ida ne’e mahusuk nebé importante, tanba wainhira o labele book-an iha tinan barak nia laran, dalaruma o la iha hakarak atu hetan isin-di’ak fila-fali. Dalaruma ita hakarak hela de’it iha condição moras nia laran, obriga ema seluk atu tau-matan mai ita. No dalaruma mos ho pretexto ida hodi la decide saida mak ita sei halo ho ita nia moris. Maibé Jesus husu ema ne’e nia hakarak ida profundo liu ne’e.
Ho nune’e, ema ne’e hatán Jesus nia mahusuk ne’e ho maneira didi’ak los, hodi expressa nia visão moris nian. Uluk-nanain, nia dehan katak la iha ema ida mak tulun nia atu tama ba piscina ne’e: tanba ne’e, la’os nia sala maibé ema hirak be la tau-matan ba nia ne’e nia sala. Hahalok ida ne’e nu’udar pretexto atu hadook tiha ema seluk nia responsabilidade. Maibé tebes duni katak la iha ema ida mak tulun nia? Santo Agostinho hatán ho resposta iluminadora ida ne’e: “Loos, atu hetan cura ne’e precisa ema ida, maibé ema ida nebé nu’udar mos Maromak. […] tanba ne’e, ema ida nebé ita precisa ne’e to’o tiha mai ona, tanba sa mak continua atu adia nafatin cura ne’e?” (Homilia 17,7).
Hafoin, ema be moras paralítico ne’e hatutan tan katak wainhira nia koko atu tama ba piscina ne’e sempre iha ema seluk nebé to’o uluk nia. Ema ne’e hato’o hela visão moris nebé fatalista (katak, buat hotu hakerek nanis ona no labele muda). Ita hanoin katak buat hirak be acontece mai ita ne’e tanba ita la iha sorte, tanba destino la fo sorte mai ita. Ema ne’e desanimado! Nia sente lakon iha nia luta ba moris.
Maibé, Jesus tulun nia atu hatene katak nia moris iha nia liman rasik. Convida nia atu hamriik, sai husi nia situação nebé crónica no kaer nia biti (cfr. v. 8). Biti ne’e labele soe eh husik hela, basá ida ne’e representa nia passado moras nian, ida ne’e nia história. Nia passado halo nia labele book-an to’o momento nebá; obriga nia atu latan de’it nu’udar ema mate ida. Agora mak nia foin bele kaer nia biti ne’e no lori ba fatin nebé de’it nia hakarak bá: nia bele decide atu halo saida de’it ho nia história! Ida ne’e kona ba la’o, foti responsabilidade atu hili dalan ida nebé mak atu tuir. No tanba Jesus nia graça.
Maun-alin no bin-feton doben sira, mai ita husu ba Na’i, dom atu compreende ita nia moris hela metin hela iha nebé. Ita buka atu dehan sai ita nia hakarak atu hetan cura. No ita harohan ba ema hirak nebé sente paralisado, nebé la hetan dalan atu sai. Mai ita husu atu hela nafatin iha Jesus nia Futar-Fuan, nu’udar uma laran-luak loloos!
[Amu Papa cumprimenta peregrino sira husi rai no lian oi-oin]
Apelo
Igreja nia fuan rahun ba halerik sira be mai husi fatin sira be funu ne’e, liliu iha Ucrânia, Irão, Israel no Gaza. Ita keta hatoman-an ho funu! Maibé, tenke rejeita arma sira be forte ne’e nu’udar tentação ida. Ho nia efeito, iha funu ohin-loron nian ne’e “ema usa hotu arma científica sira ho tipo oioin atu halo funu, ameaça, husi buat hirak ne’e halo soldado sira sai bárbaro aat liu tan sira iha tempo uluk” (Concílio Vaticano II, Constituição Pastoral Gaudium et spes, 79). Tanba ne’e, ho dignidade ema nia naran no direito internacional nia naran, ha’u hakarak dehan fila-fali ba responsável sira, liafuan nebé Papa Francisco dehan beibeik: funu ne’e nu’udar derrota ida! No hamutuk ho Pio XII, ha’u dehan: “buat ida sei la lakon ho dame. Buat hotu bele lakon ho funu”.
Texto Original:
https://www.vatican.va/content/leo-xiv/it/audiences/2025/documents/20250618-udienza-generale.html
Traduz husi: Zeferino Mesquita Almeida
[TETUN] AUDIÊNCIA GERAL HUSI PAPA LEÃO XIV (25.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
AUDIÊNCIA GERAL HUSI PAPA LEÃO XIV (11.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
AUDIÊNCIA GERAL – PAPA LEÃO XIV (04.06.2025)
Ciclo Catequese - Jubileu 2025 (Jesus Cristo ita nia Esperança)
[TETUN] AMU PAPA NIA DISCURSO BA NA'ILULIK SIRA (Iha Jubileu Na'ilulik sira nian)
SANTO PADRE NIA DISCURSO BA PARTICIPANTE SIRA IHA ENCONTRO INTERNACIONAL ‘NA’ILULIK HAKSOLOK - «HA’U BOLU IMI BELUN» (JO. 15,15)’, NEBÉ ORGANIZA HUSI DICASTÉRIO BA NA’ILULIK SIRA
[TETUN] SANTO PADRE NIA DISCURSO BA BISPO SIRA - (Iha ocasião Jubileu Bispo sira nian)
SANTO PADRE NIA DISCURSO BA BISPO SIRA
[TETUN] AMU PAPA NIA AUDIÊNCIA HO SEMINARISTA SIRA
AMU PAPA NIA MEDITAÇÃO BA SEMINARISTA SIRA
[TETUN] AUDIÊNCIA JUBILAR – CATEQUESE HUSI AMU PAPA LEÃO XIV
AUDIÊNCIA JUBILAR
Kona ba "Timor oan - maromak oan"

Nu'udar iniciativa pessoal husi - Zeferino Mesquita Almeida (seminarista diocesano, husi Arquidiocese de Dili; oras ne'e, estuda iha Pontifícia Universidade Gregoriana, Roma) - atu promove lian Tetun liu husi halo tradução ba documento sira, homília sira, mensagem sira nebé mai husi Santo Padre no Magistério Igreja Católica nian. Lian Tetun nebé hakerek iha sítio ne'e sei usa regra ortográfica Tetun Kreda nian, basá sei publica de'it hanoin hirak nebé liga ho fiar sarani nian, nu'udar dalan ida atu tulun sarani sira no ema hotu nebé hakarak conhece no comprende didi'ak mensagem Cristo nian. Sítio ne'e nakloke mos ba sugestão no crítica construtiva sira nebé mai hato'o liu husi leitór sira, tanba ne'e, sente livre ba, atu hato'o itaboot sira nia hanoin di'ak sira.
Add comment
Comments
Obrigada barak Fr. Nino. You are the best. God Bless 😇